SQL و PLSQL چه تفاوت‌هایی دارند

---

SQL و PL/SQL هر دو زبان‌هایی هستند که برای کار با پایگاه داده‌ها استفاده می‌شوند، اما تفاوت‌های اساسی دارند:

**SQL (Structured Query Language):**

* **زبانی برای مدیریت داده‌ها:** SQL زبانی است **اعلامی** (Declarative) که برای **تعریف، دستکاری و کنترل** داده‌ها در یک سیستم مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای (RDBMS) استفاده می‌شود.
* **تمرکز بر «چه»:** شما با SQL مشخص می‌کنید **چه** داده‌ای را می‌خواهید (مثلاً «لیست تمام مشتریانی که در تهران زندگی می‌کنند را بده») و پایگاه داده خودش بهترین راه برای رسیدن به آن داده را پیدا می‌کند.
* **عملیات اصلی:** SQL برای انجام عملیات اصلی CRUD (Create, Read, Update, Delete) روی داده‌ها استفاده می‌شود.
* **دستورات کلیدی:** `SELECT`, `INSERT`, `UPDATE`, `DELETE`, `CREATE`, `ALTER`, `DROP` و غیره.
* **اجرا:** دستورات SQL معمولاً یک‌به‌یک توسط پایگاه داده تفسیر و اجرا می‌شوند.
* **قابلیت محدود:** SQL به خودی خود توانایی زیادی برای انجام محاسبات پیچیده، منطق شرطی، و عملیات تکراری ندارد.
* **مثال:**
```sql
SELECT name, age FROM customers WHERE city = 'Tehran';
```

**PL/SQL (Procedural Language/SQL):**

* **زبانی رویه‌ای:** PL/SQL یک زبان **رویه‌ای** (Procedural) است که توسط Oracle توسعه داده شده و به عنوان **افزونه‌ای** برای SQL عمل می‌کند. به این معنی که قابلیت‌های SQL را گسترش می‌دهد.
* **تمرکز بر «چگونه»:** با PL/SQL شما مشخص می‌کنید **چگونه** باید داده‌ها را دستکاری کنید. شما مراحل دقیقی را که باید برای رسیدن به نتیجه انجام شوند، مشخص می‌کنید.
* **قابلیت‌های برنامه‌نویسی:** PL/SQL دارای ساختارهای برنامه‌نویسی مانند متغیرها، حلقه‌ها (loops)، شرط‌ها (conditionals)، و زیربرنامه‌ها (subprograms) مانند توابع و رویه‌ها (procedures) است.
* **مجتمع‌سازی:** PL/SQL به شما امکان می‌دهد دستورات SQL را در بلوک‌های کد سازماندهی کنید و آن‌ها را به صورت یکجا اجرا کنید.
* **کنترل خطا:** PL/SQL امکان مدیریت خطا (exception handling) را فراهم می‌کند.
* **اجرا:** کد PL/SQL در موتور PL/SQL پایگاه داده Oracle کامپایل و اجرا می‌شود.
* **عملکرد:** PL/SQL می‌تواند برای بهبود عملکرد برنامه‌های پایگاه داده استفاده شود، زیرا به شما امکان می‌دهد منطق را به پایگاه داده منتقل کنید و از رفت و برگشت مکرر بین برنامه و پایگاه داده جلوگیری کنید.
* **امنیت:** PL/SQL می‌تواند برای افزایش امنیت برنامه‌های پایگاه داده استفاده شود، زیرا به شما امکان می‌دهد دسترسی به داده‌ها را کنترل کنید.
* **مثال:**
```plsql
DECLARE
v_customer_count NUMBER;
BEGIN
SELECT COUNT(*) INTO v_customer_count FROM customers WHERE city = 'Tehran';
DBMS_OUTPUT.PUT_LINE('Number of customers in Tehran: ' || v_customer_count);
END;
/
```

**خلاصه تفاوت‌ها:**

| ویژگی | SQL | PL/SQL |
| ----------- | ----------------------------------- | ----------------------------------------- |
| نوع زبان | اعلامی (Declarative) | رویه‌ای (Procedural) |
| تمرکز | «چه» می‌خواهید | «چگونه» باید به آن برسید |
| قابلیت‌ها | محدود به دستکاری داده‌ها | قابلیت‌های برنامه‌نویسی پیشرفته |
| اجرا | دستورات یک‌به‌یک | بلوک‌های کد کامپایل و اجرا می‌شوند |
| ساختار | مجموعه‌ای از دستورات | بلوک‌های کد با متغیرها، حلقه‌ها، شرط‌ها |
| توسعه‌دهنده | زبان استاندارد ANSI/ISO | Oracle |

**چه زمانی از کدام استفاده کنیم؟**

* **SQL:**
* برای پرس‌وجو (Querying) و بازیابی داده‌ها.
* برای درج، به‌روزرسانی و حذف داده‌ها.
* برای تعریف ساختار پایگاه داده (جداول، ایندکس‌ها، و غیره).
* **PL/SQL:**
* برای نوشتن منطق پیچیده کسب و کار (business logic) در پایگاه داده.
* برای ایجاد توابع ذخیره شده (stored functions) و رویه‌ها (procedures) که می‌توانند توسط برنامه‌های مختلف فراخوانی شوند.
* برای ایجاد تریگرها (triggers) که به طور خودکار در پاسخ به رویدادهای پایگاه داده اجرا می‌شوند.
* برای بهبود عملکرد برنامه‌های پایگاه داده با انتقال منطق به پایگاه داده.
* برای اجرای عملیات پیچیده و تکراری روی داده‌ها.

به طور خلاصه، SQL برای دستکاری مستقیم داده‌ها استفاده می‌شود، در حالی که PL/SQL برای افزودن منطق برنامه‌نویسی به پایگاه داده و ایجاد برنامه‌های پایگاه داده قدرتمندتر استفاده می‌شود. اغلب این دو زبان در کنار هم استفاده می‌شوند. یک برنامه PL/SQL معمولاً شامل دستورات SQL برای دسترسی و دستکاری داده‌ها است.